Bài chắn là một trò chơi dân gian, không ai biết hình thức giải trí này có từ bao giờ nhưng cứ ông dạy cha, cha dạy con chơi chắn. Ngày nay, người ta không còn chơi chắn trực tiếp với nhau mà thường chơi trên mạng trực tuyến. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để biết chi tiết cách chơi chắn một cách cụ thể nhất nhé.
Tổng quan về cách chơi chắn
Khái niệm
Bài chắn là một loại hình giải trí do người Việt sáng tạo ra từ bài Tổ tôm. Cách chơi chắn được chia ra làm hai dạng phụ thuộc vào số người chơi đó là: chắn bí tứ (4 người) và chắn bí ngũ (5 người). Bài chắn được người dân các tỉnh ở miền Bắc nước ta cực kỳ yêu thích.
Ở thời điểm hiện tại phổ thông nhất là cách chơi chắn bí tứ, nhờ lối chơi dễ dàng và đặc biệt lại vô cùng hấp dẫn.
Bộ bài
Khi ngày trước chưa có bộ chắn riêng, người chơi nếu muốn chơi cần lấy bài tổ tôm rồi lược bỏ vài quân bài gồm có lão, thang và nhất vạn, nhất sách, nhất văn. Hiện tại, bộ bài chắn đã có mặt trên thị trường, một bộ bài chắn bao gồm:
- Hàng yêu trong cách chơi chắn có ( Chi Chi ) * 4 lá
- Hàng nhị (nhị vạn, nhị sách, nhị văn) * 4 lá
- Hàng tam (tam vạn, tam sách, tam văn) * 4 lá
- Hàng tứ (tứ vạn, tứ sách, tứ văn) * 4 lá
- Hàng ngũ (ngũ vạn, ngũ sách, ngũ văn) * 4 lá
- Hàng lục (lục vạn, lục sách, lục văn) * 4 lá
- Hàng thất trong cách chơi chắn có(thất vạn, thất sách,thất văn) * 4 lá
- Hàng Bát (bát vạn, bát sách,bát văn) * 4 lá
- Hàng cửu (cửu vạn, cửu sách, cửu văn) * 4 lá
Trên các lá bài gồm phần chữ và phần hình. Phần chữ có một chữ thể hiện hàng ở bên phải, một chữ biểu hiện chất ở bên trái. Phần hình ảnh thể hiện nhân vật, sự vật trong dân gian, bộ bài trong cách chơi chắn ta có thể thấy như có một xã hội thu nhỏ bên trong bộ bài chắn.
Để phân biệt các quân bài trong bộ chắn, người chơi ngoài việc nhìn nhận bằng hình tượng mặt lá bài,còn phân biệt dựa theo chữ ở đầu mỗi một quân bài.
Chữ ở bên phải thể hiện các hàng, Chữ ở bên trái thể hiện các chất :
Để tiện cho những người chơi không biết chữ Trung Quốc,người ta thường truyền nhau câu khẩu quyết trong cách chơi chắn là: “vạn vuông, văn chéo, sách loằng ngoằng” (phần nửa dưới của chữ bên trái) để phân biệt các lá bài cho dễ.
Một số thuật ngữ cơ bản
Các thuật ngữ cơ bản trong cách chơi chắn bao gồm:
- Cửa chì : là cửa của mình được ưu tiên ăn, cũng là nơi đánh ra, có tính chủ động. Cửa chì cũng là cửa được ưu tiên ù và tính thứ tự từ trái qua phải.
- Cửa trên: cửa chì của nhà trên cánh, chỉ được ăn khi nhà trên nhường hay đánh ra, có tính bị động.
- Bài nọc trong cách chơi chắn gồm 23 lá dùng để bốc lên cửa chì khi không ăn được tại cửa trên.
- Chíu : trường hợp ưu tiên khi lên bài có 3 quân giống nhau cả về hàng và về chất, nếu như xuất hiện quân thứ 4 dù là bốc nọc hay chơi đánh ra vẫn có thể chíu ăn hoặc chíu ù, lưu ý khi chíu ăn, người chơi phải trả cửa về vị trí mà mình đã chíu và phải hạ cả 4 quân xuống mặt. Trường hợp chíu quân nhà trên cánh đánh ra thì vẫn đánh vào cửa chì bài của mình bình thường.
- Chíu ù: trong cách chơi chắn, chíu ù giống như chíu nhưng quân chíu cũng chính là quân có thể ù.
- Ăn bòn: trên bài có sẵn 1 chắn hạ xuống ăn thành 2 chắn giống hệt nhau.
- Ù bòn : giống như ăn bòn nhưng quân ăn bòn cũng chính là quân có thể ù.
- Thiên khai : trên bài có sẵn 4 quân giống nhau cả về hàng và về chất.
Hướng dẫn cách chơi chắn
Số người chơi là 4 người (trong trường hợp thiếu người vẫn có thể chơi 2 hoặc 3 người).
Ban đầu, 1 hoặc 2 người chơi sẽ chia bộ bài thành 5 phần, bớt lại 5 lá bài để bắt cái. Thông thường người lớn tuổi nhất, hoặc chủ bàn sẽ bắt cái đầu tiên bằng cách gộp 5 lá bài lẻ vào 1 phần bài bất kỳ để làm nọc.
Tiếp theo, dựa vào cách chơi chắn thì người chơi sẽ rút 1 quân từ nọc lật vào 1 phần bài bất kỳ trong 4 phần còn lại. Cái được tính theo vòng từ trái qua phải theo thứ tự 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 tính từ người cho cái.
Người được cái thì lấy phần bài vừa bốc cái rồi theo thứ tự các nhà lấy bài theo vòng như lúc bắt cái. Kể từ ván thứ 2 thì người chơi ù ván bài trước sẽ bắt cái và 2 nhà 2 bên cánh sẽ chia bài.
Trường hợp sau ván hòa thì người bắt cái sẽ là người tay dưới của nhà bắt cái ở ván trước.
Người thắng cuộc theo cách chơi chắn là người có bài ù và không phạm luật, sau khi ù người chơi phải xướng các cước trên bài để tính điểm.
Theo cách chơi chắn, điểm sẽ được tính trên cơ sở của cước người chơi xướng chứ không theo cước ở trên bài.
Khi xướng ù không đủ cước, thì người chơi chỉ được ăn điểm theo những gì mình đã xướng. Nếu xướng thừa hoặc xướng sai sẽ bị đền theo cước xướng.
Các nhà sẽ phải xếp bài thành các tổ hợp bài khác nhau theo cách chơi chắn như:
- Chắn : là 1 tổ hợp gồm 2 lá bài giống hệt nhau cả về hàng và chất.
- Cạ : là tổ hợp của 2 lá bài giống nhau về hàng nhưng khác về chất.
- Ba đầu : là 3 lá bài cùng hàng nhưng khác chất.
- Quân lẻ (què): là lá bài thừa ra của chắn hoặc không ghép được với bất cứ quân nào để thành cạ.
Người chơi sẽ dùng các kỹ thuật trong cách chơi chắn như ăn bài, chíu, bốc nọc,… sao cho tròn bài chỉ còn 1 quân lẻ (hoặc ba đầu) để chờ bài ù.
Có 2 dạng chờ ù đó là: chờ bạch thủ (khi trong bài còn đúng 5 chắn,4 cạ và 1 quân bài lẻ) và chờ ù rộng (chờ 3 đầu hoặc khi bài đã có đủ 6 chắn và 1 quân lẻ). Khi chờ ù rộng, người chơi chỉ cần bốc lên lá bài cùng hàng với quân lẻ nhưng chờ bạch thủ phải là quân cùng hàng, cùng chất với quân đang chờ ù.
Theo cách chơi chắn, khi đánh mỗi nhà sẽ cầm trên tay 19 lá bài, riêng nhà có cái 20 quân và sẽ là người đánh 1 lá đầu tiên. Các nhà tiếp theo sẽ ăn hay bốc bài tùy theo bài mình nhưng luôn duy trì bài của mình đủ 19 lá cho đến khi ù bài.
Khi 19 quân trên bài hợp với 1 quân bốc nọc thành 10 tổ hợp chắn, cạ có 6 chắn trở lên là bài được ù.
*Chú ý: Cách chơi chắn khác với cách đánh phỏm, người chơi chỉ được ù quân bốc ra từ nọc chứ không được ù cây “cửa trên” đánh ra trừ trường hợp “chíu ù”.
Mỗi người chơi sẽ có 2 cửa để ăn bài bao gồm cửa chì (bên phía tay phải) và cửa trên (bên phía tay trái).
Trường hợp chíu có thể ăn hoặc ù vào bất cứ cửa nào.
Do cách chơi chắn sử dụng bộ chữ tượng hình nên có thể hơi phức tạp với người chơi, nhưng chỉ cần bạn quen mặt bộ bài thì đã có thể chơi một cách dễ dàng và đơn giản hơn rất nhiều rồi. Bài chắn là trò chơi dân gian nên chia sẻ cách chơi và tham gia chơi bài chắn cũng chính là đang gìn giữ nét đặc sắc của dân tộc.
Kết luận
Phía trên là tổng hợp của chúng tôi về cách chơi chắn. Nếu thấy bài viết này hữu ích, hãy chia sẻ nó đến người thân bạn bè của bạn để cùng nhau tham gia nhé!
